Υπαρξιακές ανησυχίες

Η πρόσκληση που δέχτηκα πρόσφατα από ξένο περιοδικό ευρείας κυκλοφορίας να γράψω μία σειρά σύντομων άρθρων πάνω στην ‘Επικαιρότητα του Υπαρξισμού’ με έκανε να αναρωτηθώ γιατί ένα θέμα που φαίνεται να ενδιαφέρει το ευρύ αναγνωστικό κοινό μιας άλλης ευρωπαϊκής χώρας, θα άφηνε μάλλον αδιάφορο τον ‘μέσο’ Ελληνα ανγνώστη.

Ούτε η (υποτιθέμενη;) ποιοτική απόσταση μεταξύ ελληνικών και αλλοδαπών περιοδικών, ούτε η διαφορά απαιτήσεων που έχει το αγοραστικό κοινό του περιοδικού τύπου σε Ελλάδα και εξωτερικό φαίνειται να αιτιολογεί την πλήρη απουσία από τα εγχώρια έντυπα ‘ποικίλης ύλης’ κάποιων πολιτιστικών ή φιλοσοφικών θεμάτων που απασχολούν τον ξένο τύπο.

Ο κύριος λόγος, πιστεύω, είναι ότι το θέμα του υπαρξισμού ‘ξενίζει’ – δημιουργώντας άλλοτε την γοητεία του διαφορετικού κι άλλοτε την δικαιολογημένη επιφύλαξη προς όποιο πολιτιστικό προϊόν έρχεται ‘ετοιμοπαράδοτο’ από την Εσπερία. Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι ως λογοτεχνική πρόταση ο υπαρξισμός δυσκολεύτηκε να μπολιάσει την εγχώρια παραγωγή, δίνοντας ουσιαστικά μόνο τρεις ξεχωριστούς ανθούς: τον Παπατσώνη, τον Καρούζο και τον Παπαδίτσα.

Η σχέση φιλοσοφικών ιδεών και λογοτεχνικής δημιουργίας είναι αρκετά περίπλοκη. Από τους λίγους που πέτυχαν να συνθέσουν με επιτυχία ένα κείμενο στο οποίο μοιράζονται ισόποσα ο στοχασμός και η αφήγηση ήταν ο πρώιμος Σαρτρ της Ναυτίας - όσο δημοφιλέστερος γινόταν ως εκπρόσωπος του Υπαρξισμού, τόσο αμβλυνόταν το αισθητικό αποτέλεσμα των μυθιστορημάτων του. Οι χαρακτήρες της τριλογίας του Οι Δρόμοι της Ελευθερίας, επιτελούν ορθά το ρόλο τους ως φορείς ιδεών, αλλά αποτυγχάνουν ως αυθεντικοί λογοτεχνικοί ήρωες. Κάτι ιδιαίτερα παράδοξο για τον φιλόσοφο που πίστευε ότι η ύπαρξη προηγείται της ουσίας.