Όταν ο Debussy έφτασε στο πανδοχείο που θα τον φιλοξενούσε για τις διακοπές του στο Dover, έγραψε στο σημειωματάριό του πόσο ευτυχισμένος ήταν που θα περνούσε λίγο χρόνο μακριά από τα σαλόνια του Παρισιού όπου όλοι «οι μουσικοί μιλούν για ζωγραφική, και οι ζωγράφοι για μουσική».
Αν ο Debussy θεωρούσε ότι η εύλογη ενασχόληση του κάθε δημιουργού είναι η τέχνη του - των μουσικών η μουσική που συνθέτουν, και των ζωγράφων τα εικαστικά τους τεχνήματα - προφανώς θα ένιωθε μάλλον άβολα στην Ελλάδα, όπου ακόμη θεωρείται «ότι το απαγορεύει η δεοντολογία ή η αξιοπρέπεια» (όπως δήλωσε πρόσφατα ο Δημοσθένης Κούρτοβικ) για έναν συγγραφέα να συζητά το έργο του, vis à vis της εύστοχης ή άστοχης κριτικής που έχει δεχτεί.
Η ομιλία του Κούρτοβικ περιείχε πολλά καλά στοιχεία - και μαζί με την ανεπιτήδευτη και πλέον ουσιαστική παρουσίαση του Τατσόπουλου, και την εξαιρετική ανακοίνωση του Καψάλη - ήταν από τις πιο ενδιαφέρουσες παρεμβάσεις στην διημερίδα της Σχολής Μωραΐτη.
Το συγκεκριμένο ζήτημα, όμως, που ex cathedra φαίνεται να αποφασίζει ο Κούρτοβικ, είναι πολύ ευρύ, και δεν θα μπορούσε να εξαντληθεί με την αποσπασματική αναφορά σε επιμέρους ισχυρισμούς. Πριν λίγο καιρό είχε εκτυλιχτεί μια ενδιαφέρουσα ανταλλαγή απόψεων στο, πάντοτε ανοικτό προς συζήτηση, ‘Βιβλιοκαφέ’. Θα μπορούσα απλώς να καταγράψω τη δική μου, λιγοστή, εμπειρία επί του θέματος.
Η διαδικασία κριτικής παρουσίασης στον ξένο τύπο, γίνεται, συνήθως, ως εξής: ο εκδότης μού προτείνει να παρουσιάσω ένα βιβλίο, αν δεχτώ, η κριτική μου θα σταλεί στον υπεύθυνο ύλης, ο οποίος αυτομάτως στέλνει αντίγραφό της στον συγγραφέα του κρινόμενου βιβλίου. Αν ο συγγραφέας το επιθυμεί μπορεί να καταθέσει τις όποιες ενστάσεις ή παρατηρήσεις του, τις οποίες μπορώ, δίχως όμως να υποχρεούμαι, να λάβω υπ' όψιν. Κατόπιν το κείμενό μου δημοσιεύεται στην τελική του μορφή, χωρίς εκδοτικές παρεμβάσεις.
Όπως γνωρίζουμε, στην εγχώρια παραγωγή τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά. Θεωρώ, πάντως, ότι οι περισσότεροι επαγγελματίες κριτικοί γράφουν ως εάν (όπως έλεγαν κάποτε) ο κύριος αποδέκτης της κριτικής μας, δηλ. ο συγγραφέας του υπό κρίση κειμένου, θα μπορούσε άμεσα να απαντήσει, να διορθώσει ή να βελτιώσει την ερμηνευτική μας προσέγγιση. Ο διάλογος μεταξύ κριτή και κρινόμενου, εφόσον στην Ελλάδα δεν είναι υπαρκτός, λειτουργεί, πιστεύω, για κάποιους επαγγελματίες (ή αθεράπευτα ρομαντικούς) κριτικούς, ως ρυθμιστικό ιδεώδες.
Κατά πόσο η απροκατάληπτη ανταλλαγή απόψεων σχετικά με τη λογοτεχνική εργασία του καθενός θίγει την «δεοντολογία ή την αξιοπρέπεια» του λογοτέχνη, είναι, όπως σημείωσα ένα ευρύτερο ζήτημα που φωτίζεται αλλά δεν εξαντλείται από την προσωπική εμπειρία ενός εκάστου εξ ημών.
7 comments:
Είναι παράξενα τα πράγματα.
Ποιος πληρώνει ποιον. Πια έχω αρχίσει να πιστεύω μόνο ό,τι δεν έχει χρήμα, δηλ. τίποτα.
Γεια σου Καφεϊνη. Ο ...ε κ δ ό τ η ς προτείνει; Δηλαδή ο κριτικός δεν ψάχνει, δεν επιλέγει μόνος του; Ω λαλα! Τι κανονισμένη, όμορφη δημοκρατία! Αν δηλαδή ο εκδότης δεν γουστάρει τον συγγραφέα (επειδή του έκανε πχ "ανήθικες" προτάσεις κι αυτός/η αρνήθηκε), ο κριτικός ουδέποτε θα ασχοληθεί με το βιβλίο του μη εκπορνευθέντος!
Όσον αφορά το "διάλογο" που περιγράφεις, μου φαίνεται στα πλαίσια της κανονισμένης, όμορφης δημοκρατίας, να μην κακοκαρδίσουμε κανέναν. Μια κριτική στις καπιταλιστικές χωρες είναι, φαντάζομαι, κυρίως διαφήμιση και οι κριτικοί αποφεύγουν να δυσφημίσουν εμπορικά ένα έργο χωρίς τη συναίνεση του συγγραφέα, μην τυχόν και τους ...μηνύσουν κιόλας! Μου θυμίζει όλο αυτό τους Αμερικανούς γιατρούς που φοβούνται τις μηνύσεις!
(η ερμηνεία μου βασίζεται κυρίως στο "ο εκδότης προτείνει' Δηλαδή όλο αυτο το τακτοποιημένο πράγμα που περιγράφεις μου φαίνεται μια συναινετική εμπορική διαδικασία.(κι ερχομαι έτσι στο πνεύμα της librarian) Αν ο κριτικός διάλεγε μ ό ν ο ς του, θα ήταν όλα αλλιώς.
Pellegrina, η ανάρτησή μου αναφέρεται στην προσωπική εμπειρία μου από έντυπα του εξωτερικού. Το στοιχείο που ήθελα να τονίσω είναι απλώς ότι, αντί να αποτελεί την εξαίρεση, ο διάλογος συγγραφέα-κριτικού θεωρείται καθ'όλα θεμιτός.
Το γεγονός ότι για κάποια έντυπα ο κριτικός προσκαλείται να καταθέσει την κριτική του άποψη, δεν είναι είναι αφεαυτό αρνητικό - τουναντίον, είναι ενδεικτικό ότι οι επιλογές για το τι θα κριθεί δεν πηγάζουν από τις προσωπικές ορέξεις, γνωριμίες, αδυναμίες κ.λπ. του εκάστοτε κριτικού. Μιλάμε, βέβαια, για διεθνή έντυπα, όπου η εκδοτική ομάδα δεν 'θαμπώνεται' από τις δημόσιες σχέσεις και τα μύρια όσα ταλανίζουν τα καθ'ημάς.
Όσον αφορά το αν ο κριτικός πρέπει να 'ψάχνει και να επιλέγει', εννοείται πως όποιος δεν το κάνει αυτό, ούτως ή άλλως, δεν αξίζει να λέγεται κριτικός.
Librarian, πολύ εύλογο το ερώτημά σου. Όσοι από εμάς κινούμαστε από αγάπη για το βιβλίο, δεν νομίζω ότι έχουμε πολλούς λόγους να χαιρόμαστε με ό,τι συμβαίνει γύρω μας...
Καλησπέρα Καφεϊνη. Το κατάλαβα τι ήθελες να τονίσεις, απλώς εγώ το πήγα αλλού γιατί στο φτωχό μου μυαλό το θεμιτόν του διαλόγου είναι τόσο αυτονόητο που δεν καταλαβάινω γιατί το συζητάμε. Τώρα που το σκέφτομαι όμως, πονηρεύομαι (με χαλάτε με τις παρέες σας!) Μήπως ο μύθος ότι ο συγγραφεάς δεν πρέπει να κάνει διάλογο πηγάζει ΚΑΙ από τους ίδιους τους κριτικούς γιατί ...βαριούνται; ή διαβάζουν τσάτρα πάτρα η και καθόλου ("διαγωνίως"!), ή ακόμα είναι και ανεπαρκείς; (στην Ελλάδα είμαστε!)
Μια ακόμα σκέψη: οι προσωπικές ορέξεις του κριτικού μου φαίνονται λιγότερο αθέμιτες από τις προσωπικές ορέξεις του εκδότη, γιατί με τον δεύτερο η σχέση είναι ηδη σχέση εκμετάλλευσης και είναι διπλή ταπείνωση το έτσι κι αλλιώς 90% να επιλέγει ποιο από τα 10% του θα υποστηρίξει και ποιο θα χαντακώσει κι άλλο.
β) Χωρίς εννοείται να υποστηρίζω τα "καθ' ημάς" (εγώ;;;), το φτωχό μου μυαλό λέει ότι στα κατ εκείνους (μεγάλα διεθνή έντυπα), η εκδοτική ομάδα (και κάθε άλλη παραγωγική ομάδα, ανεξαρτήτως προιόντος) "δεν θαμπώνεται" από τις δημόσιες σχέσεις, για τον ίδιο ακριβως λόγο που η εδώ εκδοτική ομάδα θαμπώνεται: το Χρήμα. (Που εκεί παράγεται καπιταλιστικά, ενώ εδώ διακινείται απλώς μεταξύ "οικογενειών"). Κάνω λάθος;
ασχετο:σου έκλεψα την εικόνα του βιβλίου, ελπίζω να μην πειράζει!
pellegrina, you are welcome - είσαι πρέπει να είσαι από τους ελάχιστους στη χώρα μας που 'κλέβουν' κάτι και το δηλώνουν αμέσως!
Όσον αφορά τους κριτικούς: νομίζω ότι η υπόθεσή σου δεν είναι καθόλου αβάσιμη - μπορεί να υπάρχουν 'κριτικοί' που φοβούνται μην πιαστούν αδιάβαστοι σε όσα διατείνονται ότι κατέχουν.
Post a Comment