Εικόνα & Πραγματικότητα

Βήμα Ιδεών, 7/05/2010, Αφιέρωμα στην Εικόνα, επιμέλεια Αντώνης Χατζημωυσής, με κείμενα από τους Γ. Πλειό, Γ. Κόρδη, Φ. Ζήκα, Χρ. Δερμεντζόπουλο, Γ. Παυλόπουλο, Γ. Ζεϊμπέκη, Δ. Νικολινάκο.

Κάθε εικόνα είναι μια επιφάνεια με νόημα: ό,τι δίνει νόημα στην εικόνα, όμως, δεν είναι ποτέ επιφανειακό.

Για να ερμηνεύσουμε ορθά το νόημα της εικόνας καλό είναι να αποστρέψουμε για λίγο την προσοχή μας από το τι μας δείχνει, και να εστιάσουμε στο πώς το παρουσιάζει: ποιος είναι ο τρόπος, η λειτουργία, η (νοητική, κοινωνική, και πολιτισμική) διαδικασία μέσω της οποίας μια επιφάνεια μπορεί να απεικονίζει κάτι. Μια επιφάνεια λειτουργεί ως εικόνα όταν προσφέρει στην όρασή μας κάτι που δεν είναι παρόν. Η παρουσίαση αυτού που απουσιάζει, με τρόπο αβίαστο, άμεσο, και διακριτικό, είναι το στοίχημα που κάθε εικόνα φαίνεται να κερδίζει, είτε πρόκειται για το πορτρέτο του Ματίς απ’ τον Ντεραίν, είτε για μια καρδιά χαραγμένη στον φλοιό ενός δέντρου, είτε για τα διαδικτυακά φωτογραφήματα που μόλις έλαβα στο ‘κινητό’.

Η κυριαρχία της λεγόμενης «εικονικής πραγματικότητας», συνοδεύεται από την υποχώρηση του στοχασμού γύρω από τη φύση, τη λειτουργία, και την αξία της ίδιας της εικόνας. Ενδεικτική είναι η αμηχανία πολλών διανοουμένων απέναντι στον εικονιστικό πληθωρισμό της εποχής μας – ενώ σε θεωρητικό επίπεδο εκφράζουν μια έντονη απαρέσκεια για την κυριαρχία των εικόνων, στον καθημερινό τους βίο δεν διστάζουν να κάνουν περισσή χρήση των τεχνητών, καλλιτεχνικών, και ηλεκτρονικών μηχανισμών οπτικής αναπαράστασης. Υπάρχει εντέλει τρόπος να αποφύγουμε την διαρκή μετατόπιση από την εικονολατρεία στην εικονοφοβία;

Το σημερινό αφιέρωμα επιχειρεί να ερμηνεύσει την εμπειρία των εικόνων που κατακλύζουν το αντιληπτικό μας πεδίο, με τη βοήθεια φιλοσόφων της αισθητηριακής αντίληψης, ιστορικών της τέχνης, και ερευνητών του πολιτισμού. στόχος του είναι να αναδείξει την πολυμορφία της απεικονιστικής λειτουργίας, να επισημάνει τις ιστορικές καταβολές της εικονογραφίας ως επικοινωνιακού εργαλείου, και να φωτίσει μέρος της περίπλοκης διαδικασίας που επιτρέπει σε μια κατάλληλα επεξεργασμένη επιφάνεια να κοινωνεί στον θεατή το νόημά της.

Love call

I will clothe myself in your voice, in your voice, and invisibly I will go out into the street. I will stand there with your voice, with your voice inside me, and houses will pass me by like tired, half-sunken steamships. And it will last a hundred years, a hundred years, until birds take over your voice, your voice, to remind me I have to move on.

Zagreb, 2005

Dubravko Detoni

Απρίλης 1943

Διψάς, του στίχου το πουλί,
της ξενιτιάς τ' αγέρι
μα ο κόσμος έχει ξενιτιές
κι ο κόσμος δεν τις ξέρει...

Μην πεις: "Δεν καταδέχομαι!",
μην πεις: "Κι αχ, πώς να κάμω;"
Πιάσε το στίχο σου σκυφτός,
σαν το ψωμί από χάμω.

Τέλλος Άγρας

Βραβεία ΔΙΑΒΑΖΩ - πρώτες εντυπώσεις

Η ανακοίνωση της μικρής λίστας των Βραβείων Διαβάζω αποτελεί ένα από τα λίγα, ευρείας απήχησης «γεγονότα» του εκδοτικού ημερολογίου. Οι σκέψεις που μπορεί να καταθέσει κανείς είναι πολλές και αφορούν όχι μόνο στις επιλογές που φιλοξενούνται στην κάθε μία από τις 7 κατηγορίες, αλλά και στον τρόπο που νοείται η κάθε κατηγορία, ως διακριτό είδος που μας καλεί σε κοινή αξιολόγηση φαινομενικά ετερόκλητων έργων. Ας αφήσω όμως τα γραμματολογικά για μετά τον καφέ, και ας περιοριστώ στην καταγραφή των πρώτων, αδούλευτων -μα ελπίζω όχι αδόκιμων- σκέψεων.

Η πλέον ισχυρή κατηγορία που συστηματικά, εδώ και αρκετά χρόνια, μας προσφέρει εξαιρετικούς τίτλους, είναι η πλέον ‘δυσπώλητη’ (αν μου επιτραπεί ο νεολογισμός) της αγοράς: αναφέρομαι στα έργα που συναπαρτίζουν την μία από τις ‘δίδυμες’ κατηγορίες των βραβείων: ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ-ΜΕΛΕΤΗ. Τα δέκα βιβλία της κατηγορίας, παρά τους όποιους περιορισμούς μπορεί να εντοπίσει κανείς, είτε στην εκτέλεση των φιλόδοξων στόχων τους, είτε στην τεκμηρίωση των ερευνητικών τους υποθέσεων, αποτελούν μία όαση έλλογης πραγμάτευσης θεμάτων, που φωτίζουν ή επαναπροσδιορίζουν όψεις του λογοτεχνικού μας κανόνα.

Η άλλη δίδυμη -και απροσδόκητα νεοβαπτισθείσα- κατηγορία ΔΙΗΓΗΜΑ-ΝΟΥΒΕΛΑ, δημιουργεί μικτά συναισθήματα, κυρίως διότι στην κλασική της εκδοχή, που θα περιελάμβανε μόνο το ΔΙΗΓΗΜΑ, φιλοξενεί τρεις τουλάχιστον δυνατούς τίτλους -από τους Μήτσου, Σκαμπαρδώνη, Στάμου- ενώ στην επισυναπτόμενη ΝΟΥΒΕΛΑ παραλείπει κάποιους από τους έμπειρους του πεζού είδους, όπως ο Θ. Γρηγοριάδης.

Η λίστα του μυθιστορήματος είναι νομίζω από τις καλύτερες των τελευταίων χρόνων, αποφεύγοντας, εν πολλοίς, τον πειρασμό της συμπερίληψης τίτλων που η δημοσιότητά τους κατά το περασμένο έτος δεν αντιστοιχούσε στην πεζογραφική τους αξία. Είναι μάλιστα πολύ ενδιαφέρον ότι τα πιο σύγχρονα δείγματα γραφής δεν εντοπίζονται σε βιβλία με 'μοντέρνο' περιεχόμενο, αλλά σε αυτά με ιστορική (Γκουρογιάννης, Χουζούρη) ή αρχαιολογική (Χωμενίδης) θεματική!

Ας ελπίσουμε ότι στις 10 Μαΐου θα αναδειχτούν οι καλύτεροι από τους μοναχικούς εργάτες του λόγου...

Μεσημβρινές Συνευρέσεις

Γνωρίστε την Εύα Στάμου, συγγραφέα του βιβλίου Μεσημβρινές Συνευρέσεις (Εκδόσεις Μελάνι), μέσα από τις συνεντεύξεις της στην Athens Voice, το Lifo και το μπλογκ 'Πανδοχείο'.

8 Μαρτίου 2010

Αγρίμι το χειμώνα

φυτό τρυφερό την άνοιξη

έντομο το καλοκαίρι

πετεινό τ' ουρανού το φθινόπωρο.

Τον υπόλοιπο χρόνο είμαι γυναίκα.



Βάνα Παύλοβα (Ρωσία)

Απογευματινές σημειώσεις

Η Εξέλιξη των Ειδών

Είχε εντέλει προσέξει
πως όσο προχωρούσε η κατάσταση τόσο χειροτέρευε
κι έτσι αποφάσισε να διακόψει στον άνθρωπο.



Ζωή

Δεν τη νοιάζει αν μας δυσαρεστεί.
Ξέρει πως δεν θα ξανασυναντηθούμε πια.



Για τη Μελαγχολία

Μη φοβάστε. Όταν κτυπήση την πόρτα και δεν ανοίξετε
θα φύγη. Ειν' εύθικτη ευτυχώς,
είν' ευτυχώς ασυνήθιστη στα "όχι".

Κώστας Μόντης (1914-2004)