Sunday 17 June 2007

Μια σύντομη ιστορία


Ένα στοιχείο που με ελκύει στην τέχνη του διηγήματος είναι ότι όσο καλύτερη είναι μια ιστορία, τόσο πιο δύσκολο είναι να εξηγήσεις που ακριβώς οφείλεται η σαγήνη της.

Υπάρχει, ίσως, ένα κριτήριο εμπειρικό: αυτό που διακρίνει τις καλές σύντομες ιστορίες είναι ότι έχουν μεγάλη διάρκεια αφηγηματικής ζωής – ως αν η διήγηση αυτού που διάβασα να συνεχίζεται χρόνια μετά την πρώτη φορά που κοίταξα τις λίγες εκείνες σελίδες.

Με βάση αυτό το κριτήριο, σκέφτηκα να αναφέρω δέκα συγγραφείς που οι ιστορίες τους συχνάζουν απόψε στο νου μου.

Borges, Κυκλικά Τείχη

Conrad, The Secret Sharer

Hemingway, Hills like White Elephants

Maxwell, Pilgrimage

Melville, Bartelby the Scrivener

Ντοστογιέφσκη, Μια Αινιγματική Αυτοκτονία

Proux, Man Crawling Out of Trees

Updike, Friends from Philadelphia

Carver, Fat (αλλά και Cathedral, και One More Thing, και Will You Please Be Quiet, Please? και τόσα άλλα)


Για τους έλληνες διηγηματογράφους θα χρειαζόταν μια ξεχωριστή λίστα – αλλά ας εντάξω απλά στην δεκάδα την προτίμησή μου:

Νίκος Καχτίτσης, Ποιοι οι φίλοι


Το διήγημα γεννήθηκε αργά στην ιστορία της τέχνης, όταν οι άνθρωποι μαζεύτηκαν στις πόλεις κι άρχισαν να επικοινωνούν μεταξύ τους έμμεσα – διαβάζοντας τα ίδια κείμενα σε εφημερίδες και λαϊκά έντυπα. Νομίζω ότι ο φυσικός χώρος της σύντομης ιστορίας παραμένει το περιοδικό – κι ίσως γι αυτό οι εκδότες δυσανασχετούν τόσο, όταν ένας συγγραφέας τους πλησιάζει με το χειρόγραφο μιας συλλογής διηγημάτων στο χέρι, αντί για κάποιο πολυσέλιδο μυθιστόρημα διακοπών.


.

17 comments:

Anonymous said...

Η Λίστα των διηγηματογράφων θα μπορούσε να είναι ατέλειωτη... Νομίζω όμως πως είναι σημαντική η απουσία από τη λίστα του Guy de Μaupassant, πραγματικό τεχνίτη του είδους, που μας άφησε 310 διηγηματικές καταγραφές της πραγματικότητας

Eva Stamou said...

Αγαπητή Καφεΐνη,

Πολύ ενδιαφέρον το θέμα του σημερινού post. Θα μου επιτρέψεις να διευρύνω τη λίστα σου με τρεις δικές μου επιλογές;

- William Faulkner, A Rose for Emily
- Gabriel Garcia Marquez, Eva Is Inside Her Cat
- Guy de Μaupassant, L'inutile beauté

Ευχαριστώ για τη φιλοξενία,
Εύα

Αιολος said...

Ωπ!

Την κασπέρα μου. Τώρα σε ανακάλυψα και άσε με να σε χορτάσω.

Kafeini said...

Καλησπέρα και καλωσορίσατε!

@ Έφη & Εύα: οι προτάσεις σας είναι πολύ ευπρόσδεκτες – και η υπενθύμιση του έργου του Guy de Μaupassant ήταν σίγουρα απαραίτητη.

Οι δέκα συγγραφείς που ανέφερα ήταν απλά αυτοί που τριγύριζαν στο νου μου χθες το βράδυ – κι έτσι άφησα απέξω όχι μόνο τον de Μaupassant, αλλά και τον άλλο μαέστρο της σύντομης ιστορίας - τον Τσέχωφ.

Kafeini said...

@ αίολος,
ευχαριστώ για την επίσκεψη - and keep up the site of the 'freaks': με ταράζουν μαζί, και με γαληνεύουν...

Anonymous said...

Ο Τσέχωφ! και μάλιστα το πρώτο του λογοτεχνικό κείμενο που μεταφράζεται στην Ελλάδα είναι διήγημα. Είναι το "Έργο τέχνης" που το 1900 δημοσιεύεται στα Παναθήναια. Ο δε μεταφραστής του Αγ. Κωνσταντινίδης σημειώνει: "Ο συγγραφεύς του διηγήματος τούτου κ. Αντώνιος Τσέχωφ, είναι ο δημοτικότερος και ο μάλλον αναγινωσκόμενος εκ των συγχρόνων εν Ρωσσία διηγηματογράφων. Προσεχώς θέλομεν δημοσιεύσει τινά περί αυτού μετά της εικόνος του".
Είναι αλήθεια πως εκδοτικά, κυρίως, το μυθιστόρημα σήμερα έχει επιβληθεί σαν την κατ εξοχήν πεζογραφική φόρμα. Και είναι περίεργο γιατί ο σύγχρονος τρόπος ζωής με τους ρυθμούς και την ταχύτητά του, μάλλον, βοηθά αναγνώσεις μικρότερης φόρμας, καθώς η επικοινωνία συγγραφέα-αναγνώστη είναι πιο άμεση.

Eva Stamou said...

@ Καφεΐνη & Έφη,
Συμφωνώ για τον Τσέχωφ.

@ Έφη,
Αν και αυτό που γράφεις ισχύει σίγουρα στην Ελλάδα, δεν είμαι βέβαιη ότι αφορά και χώρες με μεγαλύτερη ίσως παράδοση στις ‘short stories’ όπως η Βρετανία. Κάποιες στατιστικές βιβλιοπωλείων δείχνουν ότι το κοινό που παρακολουθεί τη λογοτεχνία (και δεν αγοράζει μόνο περιστασιακά ευπώλητους τίτλους) προτιμά τις συλλογές με διηγήματα – ακριβώς για τους λόγους που εξηγείς στο σχόλιό σου – γεγονός μάλιστα που κάποιες φορές κάνει τα πράγματα πιο δύσκολα για συγγραφείς που ασχολούνται αποκλειστικά με την μυθιστορηματική φόρμα.

Pellegrina said...

Ο λόγος προτίμησης των μυθιστορημάτων από τα διηγήματα είναι πολύ απλός: παίρνεις ένα βιβλίο διηγημάτων και διαβάζεις πέντε μπούρδες (ή, πέντε που έσενα δεν σου αρέσουν ή δεν σου λένε τίποτα) και δύο καλά. Μέχρι να το καταλάβεις το έχεις τελειώσει (το διήγημα) και λες τι μ...α ήταν τώρα αυτό. Ενώ στο μυθιστόρημα παίρνεις μαι ιδέα ξεφυλλίζοντας από πριν και ξέρεις τι θα διαβάσεις(ή νομίζεις ότι ξέρεις, πάντως έχεις την ευθύνη της επιλογής) Τα διηγήματα ενδιαφέρουν πιο πολύ ειδικούς η συγγραφείς (να δείξουμε τις ικανότητές μας και στη "μικρή φόρμα" που λένε)
Τώρα, σε λογοτεχνίες άλλων χωρών μπορεί να υπάρχουν πιο γνωστοί και δημοφιλείς διηγηματογράφοι. Ειλικρινά, το βιβλίο του Φέιμπερ που συνέστησε η Καφείνη το ρούφηξα. Όλα ήταν ωραία και ενδιαφέροντα. Δεν ξέρω σε ποιον Έλληνα θα το έβρισκα αυτό σ υ ν ο λ ι κ ά. Κι εγώ θυμάμαι διηγήματα καλά ελληνικά, αλλά είναι ένα δυο από κάθε βιβλίο. Ένα συνολικά αξιόλογο βιβλίο διηγημάτων που θυμάμαι ήταν η κ. Κατάκη της Καρυστιάνη. Αλλά δεν έχω πείρα επί του θέματος (και ομολογώ ότι δύσκολα θα αποκτήσω)
Ο Τσέχωφ είναι θεός. Από τους μεγαλύτερους συγγραφείς παγκοσμίως κατά τα γούστα μου. Έχω διαβάσει διηγήματά του, ναι, μαγευτικά, οι άνθρωποί του τόσο άνθρωποι! Αλλά υπάρχει το εξής: ξεχνάς την ιστορία! Σου μένει μόνο αυτή η αίσθηση της ανθρωπιάς, η λεπτότητα στην παρατήρηση των σχέσεων, των συναισθημάτων, της κοινωνίας, ο υπαινικτικός ρυθμός. Μια περιρέουσα τσεχωφική αύρα που χρωματίζει τα πάντα, ακόμα και τα θεατρικά του, ακόμα και τα πιο καθαρά "κοινωνικά" έργα του. Ίσως γι αυτό να είναι μεγάλος. Με συγχωρείτε, παρασύρθηκα. Ομολογώ ξανά: μικρή σχέση με το διήγημα. Καθότι, κατά κανόνα, τα βρίσκω αδιάφορα.

Kafeini said...

Έφη, πολύ ωραία η αναφορά του κειμένου από τα ‘Παναθήναια’ – και εύλογη η απορία σου για τη χαμηλή αγοραστική εμβέλεια των διηγημάτων.

Από μια άποψη η Πελλεγρίνα έχει δίκιο – συμβαίνει με κάποιες συλλογές διηγημάτων ότι συνέβη και με την υπερ-παραγωγή των τραγουδιών όταν καταργήθηκαν οι δίσκοι των 45 στροφών. Αλλά δεν είναι αυτός ο μόνος λόγος που, στη χώρα μας τουλάχιστον, προβάλλονται αποκλειστικά τα μυθιστορήματα. Όταν η αγορά του βιβλίου δεν ορίζεται από την λογική του ότι όλοι θα πρέπει να διαβάζουν τους ίδιους τίτλους, και να συζητούν ακριβώς για τους ίδιους συγγραφείς, τότε μπορεί το κάθε λογοτεχνικό είδος – ή θέμα – ή τεχνοτροπία – να έχουν το δικό τους κοινό που θα παρακολουθεί και θα ασχολείται κριτικά με πολύ διαφορετικά είδη έργων.

Όπως δείχνουν και τα στοιχεία που αναφέρει η Εύα, σε μία πολύ ευρύτερη αγορά βιβλίου, μπορούν διαφορετικά είδη να συνυπάρχουν, αφήνοντας την τέχνη του διηγήματος να αναπτυχθεί και ως ένα εμπορικά βιώσιμο είδος.

Χαιρετώ!, Κ.

Anonymous said...

Ευα, συμφωνώ με την άποψή σου. Αν ρίξουμε μια ματιά στους αριθμούς βλέπουμε ότι από τους 890 τίτλους της ελληνικής λογοτεχνίας που εκδόθηκαν το 2006, μόλις οι 159 αφορούν τη μικρότερη φόρμα, διήγημα, νουβέλα, αφήγημα. Κι αν ρίξουμε απίσης μια ματιά στους τίτλους των ευπώλητων των βιβλιοπωλείων, που δημοσιεύουν τα Βιβλία του Βήματος την Κυριακή, στη λίστα των δέκα μετά δυσκολίας κάποιες φορές εμφανίζεται δειλά δειλά στις κάτω θέσεις κάποιος τίτλος μικρής φόρμας. Στη δε μηνιαία λίστα που δημοσιεύει το περιοδικό Διαβάζω η ύπαρξη ανάλογου τίτλου είναι ακόμη πιο σπάνια.
Pellegrina
Πιστεύω κι εγώ ότι το διήγημα είναι ένα δύσκολο είδος. Μέσα από την πυκνή γραφή, τη δοκιμή του ελαχίστου, ο συγγραφέας πρέπει να αποδείξει πολλά... γεγονός που απαιτεί μια ιδιαίτερη τεχνική και μαεστρία. Σίγουρα υπάρχουν και συλλογές που είναι όπως τις περιγράφεις. Δεν συμβαίνει τελικά όμως το ίδιο και με μυθιστορήματα που εκδίδονται; Αναλογίες και ποσοστά μάλλον θα είναι τα ίδια κατά τη γνώμη μου.
Kafeini
Η λογική της αγοράς του βιβλίου είναι μάλλον περίεργη. Πρόσφατη πανελλαδική!! έρευνα του ΕΚΕΒΙ έδειξε ότι το 85% του κοινού του βιβλιοπωλείου δαπανά λιγότερο από 15 min κατά την επισκεψή του στο χώρο του βιβλιοπωλείου, το 63% αγόράζει ένα και μοναδικό βιβλίο, που είναι προαποφασισμένο.

Pellegrina said...

Τώρα πάτε να με παρασύρετε να γράφω "εναντίον" του διηγήματος, και φυσικά δεν θα το κάνω! ΑΝ είναι δυνατόν! έργο τέχνης είναι, εγώ υπερασπίζομαι ακόμα και τη ζωγραφική με σκατά (που λέει ο λόγος, αν και δεν είμαι καθόλου σίγουρη ότι το λέει μόνο ο λόγος!)θα βαλθώ να μιλάω εναντίον του διηγήματος; Ασφαλώς και είναι μεγάλη τέχνη το καλό, σφιχτό διήγημα. Ίσως είναι και πολύ πιο ριψοκίνδυνη. Από την άλλη είναι η παγίδα της ευκολίας, της φλυαρίας, της κοινοτοπίας, ο παράδεισος και η κόλαση του γραφομανούς. Το Ιντερνέτ είναι μια ενδιαφέρουσα φωλιά διηγημάτων επίσης, δυνητικά (πάλι με τους κινδύνους που κρύβει η φλυαρία) Τέλος πάντων, με όλα αυτά με έχετε ξεπαραδιάσει. Τώρα θα πάω να αγοράσω Καχτίτση. Μη μου κολλήσετε και το βίτσιο να διαβάζω αγγλικά, την έβαψα!

Anonymous said...

Καλή μου Pellegrina έχεις δίκιο. Πολύ απλά πιστεύω ότι, όπως και στα διηγήματα έτσι και στην πεζογραφία υπάρχουν αριστουργήματα, αξιόλογα, μέτρια και κάποια που δεν διαβάζονται. Επίσης, στις περισσότερες συλλογές διηγημάτων κάποια από αυτά δεν αξίζουν το χρόνο μας. Πέρα λοιπόν από τη ξεχωριστή τεχνική τους, επίσης δύσκολη είναι και σύνδεσή τους η ομαδοποίησή τους σε συλλογή, έτσι ώστε ο αναγνώστης, διαδοχικά, και σε διαφορετικά επίπεδα, ανά διήγημα, να τροποιεί αφ' ενός την εμπειρία του και ταυτόχρονα ν ανασυνθέτει ένα όλον, τη συλλογή.
Πολύ σωστή η παρατήρησή σου για τα διηγήματα στο διαδίκτυο. Πολλά απ αυτά λειτουργούν τόσο σαν κείμενα, αλλά και σαν υπερκείμενα, κι έτσι ο αναγνώσης ανακαλύπτει σταδιακά την ολότητά τους με την εξερεύνηση.
Το ξόδεμα για τα βιβλία είναι κι αυτό μια άλλη πονεμένη ιστορία... Απ' τη μια η τσουχτερή τιμή, αλλά τα πιο βασικό η μη ύπαρξη οργανωμένων βιβλιοθηκών...

Pellegrina said...

reguini.blogspot.com γα όποιον δεν το έχει πάρει είδηση ακόμα. Για το τι σημαίνει λογοτεχνία στο διαδίκτυο (εννοώ πεζό, γιατί ποίηση καλή έχει κι αλλού. Αν και έχει και ποίηση)
Αυτό με τις συλλογες,Έφη, πολύ σωστό. Να μην είναι ό,τι τους έρθει, να φτιάχνουν μια ενιαία ατμόσφαιρα ή να "πετάνε" κάτι μέσα ως σκόπιμη αντίστιξη, να "ανεβοκατεβάζουν" τα επίπεδα που λες. Του Φέιμπερ είχε ένα με μια Ινδονήσια που σε τουριστικό ξενοδοχείο έκανε διάλεξη με θέμα την ανάπτυξη, καρποφορία κλπ της ...καρύδας, με λεξιλόγιο που έφερνε τους ακροατές-θεατές σε οργασμό! Σαν πορνογραφικό θέαμα. Ήταν ψιλοάσχετο, ως επίπεδο αφήγησης, με τα υπόλοιπα, αλλά ήταν καταπληκτική επίδειξη ύφους, φορμαλιστική σχεδόν και ταυτόχρονα-δύσκολος συνδυασμός!- με σεξουαλικό σασπένς! Πολύ ωραίο ιντερμέντιο, που όμως δενόταν από άλλη άποψη με τα υπόλοιπα: η αλλοτρίωση του σύγχρονου ανθρώπου.
(πάλι φλυάρησα! Δεν ζεσταίνει και καλά, να αρχίσουμε τα μπάνια!)

ioeu said...

αύριο θα είστε?

Anonymous said...

Pellegrina ενδειαφέρον το reguini!
Κι επειδή περί διηγήματος ο λόγος, έκληξη η πρόσφατη επιλογή μου "Ο καθρέφτης και το πρίσμα" του Μ. Καραγιάννη. Διηγήματα με ύφος Μπορχικό, συμμετρικά, σε μια γλώσσα ιδιαίτερα κομψή και επιμελημένη, που φορές ακουμπάει στη λόγια.

Pellegrina said...

Εκτός από το περιεχόμενο, το πολύ ενδιαφέρον με το reguini είναι ότι τέτοιας έκτασης και ποιότητας κείμενα είναι ανεβασμένα στο διαδίκτυο, να τα τυπώσουμε και να τα έχουμε δωρεάν. Τα δοκίμια και μόνο φτιάχνουν βιβλίο, και όχι τυχαίες αμπελοφιλοσοφίες, πόσα τέτοια δοκίμια κυκλοφορούν ή δημοσιέυονται; Προσέξτε αυτό για την ταυτότητα ή το καταπληκτικό για να συναισθήματα. Θέλω να πω, μήπως πρέπει να το δούμε σαν μια πρόταση, μια επανάσταση;
Μια παρεμφερής πρόταση (ξέρω συγγραφέα που το σκέφτεται σοβαρά) να ανεβάζουν οι συγγραφείς κάποια έργα τους που τα εντάσσουν σε μια άλλη κατηγορία από αυτή που τους έκανε (ή που φιλοδοξούν να τους κάνει)γνωστούς μέσω βιβλίων. Πχ αστυνομικά. ή παραμύθια η κάτι άλλο.
Επίσης νομίζω ότι θα ήταν πρόκληση να δούμε μέσω αυτού στην πράξη τη σχέση έντυπου και ηλεκτρονικού. Θελω να πω, το ότι τα κείμενα του reguini κατεβαίνουν δωρεάν, πόσο άραγε τα εμποδίζει να γίνουν βιβλίο; Εγώ, αν κυκλοφορούσαν θα έτρεχα να τα αγοράσω!
(Πάλι φλυάρησα! Κορίτσια, είπαμε, αν δεν πάψει αν συννεφιάζει...)

Anonymous said...

Ασε κατά μέρος την διαφήμηση του εαυτού σου. Σε πήρανε πρέφα μικρή μου
Pellegrina .