Friday 3 October 2008

Soi-même comme un autre


Το ερώτημα που απασχολεί συνήθως όσους ερευνούν τη φύση του εαυτού είναι πως ο καθένας από εμάς μετέχει της ομοιότητας και της ετερότητας: είμαστε ταυτόχρονα διαφορετικοί (από όλους τους άλλους) και όμοιοι (με αυτόν που βίωσε στο παρελθόν ό,τι αποτελεί το υλικό των προσωπικών μας ανάμνησεων στο παρόν). Οι θεωρίες που έχουν αναπτυχθεί για αυτά τα ζητήματα περιγράφονται, αναλύονται και αξιολογούνται στη εξαιρετικά μεταφρασμένη μελέτη του Paul Ricoeur, με την διαύγεια και την ακρίβεια που χαρακτηρίζει το συστηματικό έργο του γάλλου φιλοσόφου.

Υπάρχει όμως κι ένας άλλος γρίφος που συχνά διαφεύγει της προσοχής μας. Όταν προσπαθώ να με συλλογιστώ, ο εαυτός μου δεν είμαι πια εγώ, αφού, ενόσω τον σκέφτομαι, αυτός γίνεται το αντικείμενο της σκέψης μου.

Τον εαυτό μου υποτίθεται πως μπορώ να τον αφουγκραστώ με τρόπο που κανείς, όσο κοντά μου και να γείρει, δεν μπορεί ν’ αντιληφθεί. Κι όμως, όταν συγκεντρώνω το νου μου πάνω του, και του παρέχω όλη την προσοχή μου, αυτός μου προσφέρει τις διαφορετικές του όψεις σταδιακά, άλλοτε γεναιόδωρα κι άλλοτε βασανιστικά αργά. Το τίμημα της επιθυμίας να μην είμαστε απλά ο εαυτός μας, αλλά να γνωρίζουμε τι ‘πραγματικά’ είμαστε, ίσως είναι η συνειδητοποίηση ότι η ετερότητα δεν είναι κάτι αρνητικό, αφού βρίσκεται μέσα μας. Κι αυτό νομίζω θα πρέπει να είναι το κύριο νόημα του τίτλου ‘Ο ίδιος ο εαυτός ως άλλος’.


Paul Ricoeur, Ο ίδιος ο εαυτός ως άλλος, μτφ. Βίκυ Ιακώβου (ΠΟΛΙΣ)

8 comments:

Πάπισσα Ιωάννα said...

Ο Ricouer προσφέρει τροφή για πολλή σκέψη και οι θεωρίες του εφαρμόζονται όχι μόνο στην καθημερινότητα (για όποιον σκέφτεται) αλλά και στη λογοτεχνία...
Καλές αναγνώσεις
Πατριάρχης Φώτιος

Kafeini said...

Καλημέρα Πατριάρχη, χαίρομαι που βρήκες ενδιαφέρον το θέμα με το οποίο αποφάσισα να επιστρέψω στο ιστολόγιο. Ευχές για καλές αναγνώσεις κι από μένα.

Pellegrina said...

Welcome back. Ομολογώ ότι το νέο θέμα σου μου προκαλεί αμηχανία, δεν το καταλαβαίνω καν. Ποτέ, συνειδητά, δεν "αναζήτησα τον εαυτό μου", για μένα είμαστε απλώς ό,τι κάνουμε. Ένα ΄συνολο χημικές ενώσεις που διαρκώς παίρνουν άλλη μορφή και εκδηλώνονται με διάφορες ενέργειες. Αλλά το παρουσιάζεις πολύ γοητευτικά (ωστε έχουν ασ χοληθεί τόσοι φιλόσοσφοι;) και μου θύμισε κατι που το βρίσκω συναφές, όσο και με το σχόλιο του βιβλιοκαφέ: Στο "Εννιά λόγοι για τη μελαγχολία της σκέψης" ο Στάινερ λέει ότι η σκέψη του καθενός είναι απολύτως μοναδική και ταυτόχρονα εντελώς κοινότυπη: δηλαδή ό,τι σκέφτεται και αισθάνεται ο καθένας δεν εχει ουσιαστικά καμια πρωτοτυπία, ειναι ο,τι εχουν σκεφτεί οι άνθρωποι ξανά και ξανά επί αιωνες, αλλά ταυτόχρονα, κατά παράδοξο τρόπο, είναι τόσο ιδιαίτερο που ισχύει αυτό το "δεν ξερω πώς να το εκφράσω", "κανείς δεν με καταλαβαίνει" κλπ. Προφανώς αυτό εχει να κάνει και με τη γλώσσα, γι αυτό λεω ότι απτεται και του δικού σου θεματος και αυτού που λέει ο Πατριάρχης.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Φίλη Pellegrina,
εμείς θα βρισκόμαστε στο καφέ μου αλλά και όπου υπάρχει ...καφεΐνη!
Ωραίο αυτό περί πρωτοτυπίας και κοινοτυπίας. Στην ουσία ο συνδυασμός τους δίνει την ταυτότητα στον καθένα μας.
Πατριάρχης Φώτιος

Kafeini said...

Pellegrina, ευχαριστώ για το σχόλιο - ως ένα βαθμό μοιράζομαι την αμηχανία σου αφού ο εαυτός μας φαίνεται πιο καθαρά μες στην αλληλεπίδρασή του με το κοινωνικό περιβάλλον, παρά όταν τον απομονόνουμε με σκοπό να τον αναλύσουμε κατ'ιδίαν - πιστεύω ότι ακόμη και η ψυχανάλυση είναι θεραπευτική μονο όταν εμπεριέχει τον ειλικρινή διάλογο ανάμεσα σε δύο ανθρώπους
(και προσυπογράφω την παρέμβαση του Πατριάρχη).

Pellegrina said...

Φιλε καφείνη, φοβάμαι πως ο δρομος για την ειλικρινεια χάθηκε σε σταθμούς πολυ πιο κοντινούς από την ψυχανάλυση. Παρόλα αυτά, προσωπικά παίρνω το τρένο ξανά και ξανά, με όποιον με καλέσει. Δεν είναι ότι ελπίζω -είναι ότι η απελπισία είναι τόσο απόλυτη, που εχει πια παραιτηθεί από κάθε εκδήλωση θλίψης...

κοπρόγατα said...

διαβάζωντας το ποστ τουτο μου ήρθε στο μυαλό "Εξι προσωπα ζητούν συγγραφέα" του Πιραντελο και στο ερωτημα του, τελικα ποσα προσωπα εχουμε? πιο ειναι το πραγματικό μας? μηπως ειμαστε ολα μαζι και ενα ενα χωριστά?
όπως και να εχει με προβλημάτισες και εσυ μέσα απο τον Ricouer..
καλημέρα

Kafeini said...

κοπρόγατα,
η τέχνη του θεάτρου είναι ίσως ο πλέον κατάλληλος τρόπος παρουσίασης των ερωτημάτων που αφορούν την προσωπική μας ταυτότητα - ωραία η σύγκριση με το έργο του Πιραντέλο. Καλημέρα κι από μένα.