'Ο Δρόμος' είχε τη δική του ιστορία

Tο Βραβείο Pulitzer δόθηκε στον Cormac McCarthy για το βιβλίο του The Road. H απονομή του βραβείου σε συγγραφέα βιβλίων ‘φανταστικής λογοτεχνίας’ εγείρει το ερώτημα του εάν αυτό το είδος πεζογραφίας μπορεί να θεωρείται αναπόσπαστο μέρος της έντεχνης παράδοσης της Αμερικάνικης – ή, και γενικότερα, της Δυτικής - λογοτεχνίας. Η αναγνωστική μου εμπειρία με καθιστά μάλλον αναρμόδιο να απαντήσω ένα τέτοιο ερώτημα. Αφενός αναγνωρίζω την ένταση που επιτυγχάνεται με τη λιτή περιγραφή που έχουν τελειοποιήσει οι τεχνίτες του είδους, όπως ο DeLLillo – οι σύντομες νουβέλες του δίνουν μαθήματα λογοτεχνικής παρατήρησης της καθημερινής και, φαινομενικά ασήμαντης, συμπεριφοράς που ορίζει τις ανθρώπινες συναλλαγές. Αφ’ετέρου, η γοητεία της ανάγνωσης τέτοιων κειμένων εξαφανίζεται – για μένα- τη στιγμή που εμφανίζονται οι ιπτάμενοι νάνοι και τα ομιλόντα πτηνά, έτοιμα να επιτεθούν στην παραπληγική θεία του πρωταγωνιστή...

Αδυνατώ ίσως να κατανοήσω τι προσφέρει η παρουσία εξωγήινων τεράτων ή τρίποδων φαντασμάτων στην διαύγαση του νοήματος των ανθρώπινων σχέσεων στην οποία πιστεύω ότι στοχεύει η πραγματική λογοτεχνία. Μια απάντηση σε αυτή την απορία προσπάθησε να δώσει ο Bret Easton Ellis σε συζήτηση που είχαμε στην Αγγλία, όπου βρισκόταν για την προώθηση του βιβλίου του, Lunar Park. Αν θυμάμαι καλά, δικαιολόγησε την χρήση εξωπραγματικών όντων για την ανάπτυξη της πλοκής ενός βιβλίου, επικαλούμενος την παρουσία φαντασμάτων στα έργα του Shakespeare. Η αναφορά βέβαια σε παλαιότερο συγγραφέα (ακόμη και τον Shakespeare) δεν αποδεικνείει αφεαυτής τίποτα (επίσης, δεν είμαι βέβαιος ότι οι σαιξπηρολόγοι έχουν καταλήξει στο αν ο δραματουργός ήθελε πράγματι να παρουσιάσει φαντάσματα που επισκέπτονται τους ήρωες, ή να αποδώσει τις παραισθήσεις των διαταραγμένων ηρώων.) Ο Ellis όμως έκανε μια άλλη παρατήρηση που ήταν πιο ενδιαφέρουσα – ότι οποιοδήποτε γεγονός εκτυλίσσεται στο χώρο της λογοτεχνίας παύει να είναι πραγματικό. Υπό μία έννοια, πιστεύω ότι έχει δίκιο – αλλά και πάλι αυτό δεν μπορεί να θεραπεύσει την αλλεργία μου προς τα ακέφαλα ζόμπι που λυμαίνονται την άκακη και φιλήσυχη suburbia των Αμερικάνικων Πολιτειών.

Ισως βέβαια δεν είναι η θεματολογία που πρέπει να κρίνει αισθητικά ένα έργο, αλλά η τέχνη του δημιουργού του. Ούτε είναι δίκαιο να απορρίπτονται συλλήβδην κείμενα που τυχαίνει να μετέχουν σε ένα είδος που φιλοξενεί τέρατα. Για μία πολύ διαφορετική εκδοχή ‘φανταστικής λογοτεχνίας’ παραπέμπω στα κειμένα υπέροχων πεζογράφων, από τον Ανδρέα Λασκαράτο ως τον Νάνο Βαλαωρίτη, που ως γνωστόν επιμελήθηκε και μετέφρασε, πριν λίγα χρόνια, ο David Connolly.

Cormac McCarthy, The Road (Knopf)

Don DeLillo, The Body Artist (Picador)

Bret Easton Ellis, Lunar Park (Knopf)

D. Connolly (ed), The Dedalus Book of Greek Fantasy (Dedalus)