Και τι θα μπορούσα να πω για όσους θ’ άρμοζε καλύτερα ο τίτλος του προδότη παρά του μεταφραστή, αφού προδίδουν αυτούς που θέλουν να αποκαλύψουν...
Joachim du Bellay, La Déffence et illustration de la langue françoyse, 1549
Η μετάφραση επιτελεί μια διπλή λειτουργία. Αφ' ενός κάνει το ξένο οικείο, δίνοντας στο κείμενο τη φωνή και το ρυθμό που χρειάζεται για να επικοινωνήσει με διαφορετικούς παραλήπτες. Αφ' ετέρου κάνει το πρωτότυπο να συνομιλεί με βιβλία μιας άλλης κουλτούρας, προσδίδοντας στο κείμενο συνδηλώσεις και εκφραστικές συνάφειες τις οποίες δεν επεδίωκε ο συγγραφέας.
.
7 comments:
Και μήπως και η ποίηση, η λογοτεχνία γενικότερα, δεν είναι μια τέτοια αθώα προδοσία?
Όταν καταγίνεσαι να βάλεις στο χαρτί όσα ευτύχησες να "δεις" ή να "ακούσεις", μπορείς να αποδώσεις πάντα πιστά και με ακρίβεια το άρωμα των χρωμάτων και τη ζεστό άγγιγμα των ήχων?
Αν ναι, τότε αντί για "προδοσία" γράψε "ευλογία".
Αγαπητή Καφεΐνη,
Δεν συμφωνείς ότι κάποιες φορές ο μεταφραστής βελτιώνει το ύφος ενός κειμένου, δίνοντάς του μια λογοτεχνική ταυτότητα που μπορεί να έλειπε από το πρωτότυπο – ιδίως αν πρόκειται για το πρωτόλειο ενός συγγραφέα; Εύα
Καλησπέρα, συμφωνώ με την Εύα.
Ένας ταλαντούχος, πεπειραμένος μεταφραστής μπορεί να βελτιώσει σημαντικά ένα μέτριο κείμενο, ειδικά αν δεν το κάνει μόνο από εκδοτική παραγγελία.
Πολύ σωστά ο μεταφραστής μετα-δίδει το νόημα του κειμένου, φιλτράροντάς το μέσα από την προσωπική εμπειρία του, την γλωσσική παραταθήκη του. Το μετα-γράφει εν ολίγοις... και το παραδίδει στον αναγνώστη μάλλον ως ένα νέο κείμενο που υποχρεωτικά εμπεριέχει την δική του οπτική για τα πράγματα.
Και νομίζω πως το εγχείρημα γίνεται ακόμη πιο δύσκολο στην ποίηση, πολύ δε περισσότερο στον ελεύθερο στιχο, όπου μπορεί να μας δίνεται η ψευδαίσθηση της ευκολίας, καθότι δεν υπάρχει το μέτρο, ο χαλινός, της έμμετρης ποίησης, με αποτέλεσμα να χάνονται σημαίνοντα και σημαινόμενα... Το γαλάζιο της ελληνικής θάλασσας του Ελύτη πχ πώς θα μπορούσε να μεταφραστεί στα Σουηδικά και τι συνειρμούς θα έφερνε στον Σουηδό αναγνώστη που δεν έχει επισκεφτεί την Ελλάδα;
Ισως, τελικά, τα μεταφρασμένα έργα να αποτελούν από μόνα τους λογοτεχνικά έργα με εκλεκτικές συγγένειες με τα πρωτότυπα.
Σκεφτόμενη διάφορες μεταφράσεις στην ελληνκή, υποκλίνομαι στην εξαιρετική δουλειά του Αχ. Κυριακίδη στο έργο του Μπόρχες και όχι μόνον!!! Ακόμη κι αν θεωρήσω τη διαμεσολάβησή του ως "αθώα" "προδοσία" τα αποτελέσματα των μεταφραστικών του πράξεων είναι πραγματικά αριστουργήματα
Πράγματι, με λίγες εξαιρέσεις, η εργασία της μετάφρασης δεν τυχαίνει της αναγνώρισης που της αρμόζει - και κάποιες φορές η προσφορά του μεταφραστή στη γλώσσα υποδοχής είναι ανεκτίμητη.
Ας σημειώσω, στο περιθώριο της συζήτησης, ότι η λογοτεχνική βελτίωση στο μεταφρασμένο κείμενο δεν αφορά μόνο τα πρωτόλεια - είναι μάλλον συχνότερη όταν πρόκειται για βιβλία ‘δράσης’ ή ‘μυστηρίου’ τα οποία δεν χαρακτηρίζονται πάντα για την υφολογική τους αρτιότητα.
Οσο για την 'προδοσία' από το ίδιο το κείμενό μας: είναι όντως ευλογία για όσους ζουν με το δαιμόνιο της δημιουργίας.
Οι Ιταλοί λένε: traditore tradutore. Οπου traditore ο μεταφραστής, όπου tradutore, ο προδότης.
Πράγματι ο μεταφραστής βάζει τη δική του προσωπικότητα στις μεταφράσεις του. Ας δούμε, επί παραδείγματι πόσο το Φονικό στην Εκκλησιά είναι Τ. Σ. Ελιοτ και πόσο Σεφέρης!
Πολύ εύστοχο το σχόλιο - και θα άξιζε επίσης να γραφτεί μια συστηματική μελέτη της διαφοράς ανάμεσα στην 'Ερημη Χώρα' του Σεφέρη και τη 'Ρημαγμένη Γη' του Κύρου (δύο, τόσο διαφορετικοί τρόποι να ακουστεί στα Ελληνικά ο ποιητικός ήχος του Ελιοτ).
Post a Comment