Σκιά

Προτείνω το βιβλίο του γνωστού σκηνοθέτη Νηλ Τζόρνταν, Σκιά που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Νεφέλη. Αν και δεν ανήκει στις πρόσφατες κυκλοφορίες η Καφεΐνη το ανακάλυψε πριν λίγες μόλις μέρες. Ο Τζόρνταν που το 1993 βραβεύτηκε με όσκαρ πρωτότυπου σεναρίου για το 'Παιχνίδι των λυγμών' διατηρεί από την αρχή ως το τέλος του βιβλίου μία έντονα κινηματογραφική ματιά που δημιουργεί στον αναγνώστη ενότητες από 'ολοζώντανες' εικόνες που διαδέχονται η μία την άλλη, σαν να ξεφυλλίζεις φωτογραφικό άλμπουμ. Πολλές από τις εικόνες αυτές έφεραν στο νου μου προ-ραφαηλικούς πίνακες. Η αφήγηση είναι ευρηματική, γεμάτη εκπλήξεις και 'εισόδους' νέων χαρακτήρων που παίζουν καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη της ιστορίας. Αν και κάποια σημεία θυμίζουν παλαιότερα βιβλία (όπως το Στρίψιμο της Βίδας του Τζέημς) η νεκρή αφηγήτρια του Τζόρνταν αθώα και σκληρή ταυτόχρονα, θύμα και θύτης, τρυφερή και σκανδαλιάρα, ασκεί ιδιαίτερη γοητεία στον αναγνώστη.

Το Αντί

Μεταφέρω - και προσυπογράφω - έκκληση για την συνέχιση λειτουργίας ενός περιοδικού που επιμένει να ταράζει τον ενημερωτικό μας λήθαργο.

"Το Αντί κινδυνεύει να κλείσει. Δεν πρόκειται περί κινδυνολογίας, είναι μια μετριοπαθής περιγραφή της κατάστασης που δημιουργεί η βασισμένη στον περί Τύπου νόμο του Βενι­ζέλου δικαστική απόφαση και σύμφωνα με την οποία το Αντί έθιξε την τιμή και την υπόλη­ψη του κ. Φρυσίρα και οφείλει να τον αποζημιώσει με περισσότερα από 80.000 ευρώ. Στην Ελλάδα συνηθίζουμε να ζούμε με την αυταπάτη ότι κάτι θα συμβεί στο τέλος που θα αποτρέψει τις δυσάρεστες εξελίξεις. Ακόμα χειρότερα, συνηθίζουμε να ζούμε με την αυταπάτη ότι αυτό το «κάτι» θα το φροντίσει κάποιος άλλος ή κάποιοι άλλοι. Τέτοιο ενδεχόμενο, ωστόσο, δεν υπάρχει σε αυτήν την περίπτωση. Το ΑΝΤΙ δεν έχει 80.000 ευ­ρώ να πληρώσει στον κ. Φρυσίρα και ούτε έχει τη δυνατότητα να τα βρει μόνο του έως τις 14 Απρίλη, οπότε θα εκτελεσθεί η διαταγή κατάσχεσης. Υπάρχει μόνο μια πηγή από την οποία μπορεί να αντλήσει τα χρήματα αυτά, για να συ­νεχίσει την 35ετή παράδοση της κυκλοφορίας του: οι αναγνώστες του. Και όχι μόνο οι σημερινοί αναγνώστες, αλλά και όλοι αυτοί που το στήριξαν και το ακολούθησαν κατά καιρούς σε αυτή την πορεία των35 χρόνων και που αναγνωρίζουν ότι είναι ένα κομμάτι της ιστορίας του ελληνικού Τύπου, με τα καλά του και τα κακά του, που αξίζει να συνε­χίσει να ζει. Για μια ετήσια συνδρομή στο Αντί, επικοινωνείστε στην κεντρική διέυθυνση: chpapou@otenet.gr"

Η ευθραυστότητα του Ξένου.

Αυτές τις μέρες παίζονται στο 'Ανοιχτό Θέατρο' τρία μόνόπρακτα που πραγματεύονται τις ζωές των μεταναστών στην Ελλάδα, με κοινό τίτλο Μπλε μελαγχολία. Τρεις σπουδαίοι Ελληνες λογοτέχνες, η Μάρω Δούκα, ο Μάνος Ελευθερίου κι ο Μένης Κουμανταρέας, ανέλαβαν να ζωγραφίσουν με την πένα τους την ευθραυστότητα όσων δεν ανήκουν. Η παράσταση έφερε στο νου μου την αρχι-ιέρεια της ψυχανάλυσης Τζούλια Κρίστεβα που έχει πολλές φορές ασχοληθεί στα κείμενά της αλλά και από την θέση της ψυχαναλύτριας με την έννοια του ξένου, του απέξω (the outsider) και τις επιπτώσεις της μετανάστευσης για την κοινωνία, το άτομο και τη διαμόρφωση της Ευρωπαικής ταυτότητας. Η ίδια η Κρίστεβα γεννημένη στη Βουλγαρία - με ελληνικές, σλάβικες και εβραϊκές ρίζες - είναι διεθνώς αναγνωρίσιμη ως Γαλλίδα διανοούμενη. Η ταυτότητά της είναι αυτό που αποκαλούμε πολυφωνική. Η δουλειά της εστιάζει στην αποξένωση των μεταναστών από την γλώσσα και την κουλτούρα της χώρας που τους φιλοξενεί, την αρρώστια και την μιζέρια που απορρέουν από αυτόν τον κοινωνικό αποκλεισμό και τις όποιες ψυχοσωματικές εκδηλώσεις.

Από τις παραστάεις της περασμένης σεζόν, "Το γάλα" του Κατσικονούρη, που επίσης πραγματεύεται τα θέματα της διαφορετικότητας και της αποξένωσης ήταν μία εξαιρετική προσπάθεια.

διάλειμμα

The Rival

If the moon smiled, she would resemble you.

You leave the same impression
Of something beautiful, but annihilating.

Both of you are great light borrowers

... you are here
Ticking your fingers on the marble table, looking for cigarettes,
Spiteful as a woman, but not so nervous,
And dying to say something unanswerable.

No day is safe from news of you,
Walking about in Africa maybe, but thinking of me.

Sylvia Plath

Υπάρχει ‘κακή δημοσιότητα’ για τα βιβλία;

Εχετε ακούσει το ανέκδοτο με τον εκδότη που εγγυάται στον συγγραφέα ότι ουδείς θα μάθει ότι κυκλοφόρησε το βιβλίο του;

Πριν λίγες μέρες έφτασε στα γραφεία του HarperCollins, στο Λονδίνο, επιστολή από έναν τούρκο εκδότη, το περιεχόμενο της οποίας δεν ήταν και τόσο αστείο. Η επιστολή αφορά την μετάφραση του βιβλίου The Great War for Civilization, στο οποίο ο Robert Fisk εξιστορεί, μεταξύ άλλων, το ‘Πρώτο Ολοκαύτωμα’ όπως ονομάζει τιην γενοκτονία των Αρμενίων το 1915. Στην επιστολή αναφέρεται ότι, λόγω των αντιλήψεων που επικρατούν στην Τουρκία, ο εκδότης θα φροντίσει να μην λάβει ο συγγραφέας καμία πρόσκληση για βιβλιοπαρουσίαση, και ότι θα αποσιωπηθεί, κατά το δυνατόν, η κυκλοφορία του βιβλίου του: «Θα επιθυμούσαμε» καταλήγει στην επιστολή του ο κ. Osman, «να αναλάβουμε την έκδοση του βιβλίου ησύχως, υπό την έννοια ότι θα κάνουμε ότι μπoρούμε για να μην υπάρξει καμία δημοσιότητα για το κείμενο. Αυτό το οποίο ζητάμε από τον κ. Fisk είναι να δείξει την υποστήριξή του για τον οίκο μας σε περίπτωση που, παρ’όλα αυτά, οδηγηθούμε στα δικαστήρια.» Ο Fisk έγινε κάπως έξαλλoς με την επιδείνωση της λογοκρισίας που επικρατεί στην Τουρκία και δήλωσε πρόθυμος να αναλάβει μόνος την δημοσιοποίηση του βιβλίου του. Αναρωτιέται όμως κανείς αν, σε αυτή τουλάχιστον την περίπτωση, ένας εκδότης έχει δίκιο να ανησυχεί για τις συνέπειες της αγοραστικής επιτυχίας ενός τίτλου του...

Το Φύλο της Τέχνης

Αν πριν λίγες δεκαετίες θεωρείτο αυτονόητο ότι οι γυναίκες δημιουργοί θα είχαν έντονη παρουσία στον φεμινιστικό αγώνα, οι κανόνες της σύγχρονης αγοράς φαίνεται να εξυπηρετούν την ολική οπισθοχώρηση από τα προβλήματα που συνθέτουν το γυναικείο ζήτημα - εκτός αν το γυναικείο ζήτημα αφορά μόνο το ‘με ποιόν κλέφτηκε η Τασούλα’, κι άλλα συναρπαστικά θέματα της ‘σύγχρονης’ πεζογραφικής παραγωγής μας.

Μια σημαντική ευκαιρία επανεξέτασης της σχέσης των γυναικών με την τέχνη προσφέρουν δύο μεγάλες αναδρομικές εκθέσεις με έργα καλλιτεχνών από όλο – σχεδόν – τον κόσμο: ‘Global Feminisms’ στο Μουσείο του Brooklyn, και ‘WHACK! Art and the Feminist Revolution’ στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Los Angeles. Η πλειοψηφία των καλλιτεχνών που συμμετέχουν στην έκθεση του MoCA γνωρίζουν καλά πως να σοκάρουν, είτε με έναν ρεαλισμό που εκθέτει μια κατακερματισμένη ψυχική πραγματικότητα, είτε μ’ έναν λυρισμό που την γιατρεύει. Από τον κατάλογο της έκθεσης συγκρατώ ένα – πώς αλλιώς να το ονομάσω; – ‘εικαστικό ποίμημα’:

"The world is blue like an orange"

Αγαπημένες Ταινίες

Οι ταινίες που επέλεξα - ύστερα από πρόσκληση του Αναγνώστη - μοιράζονται σε δύο κατηγορίες, τις 'κλασσικές' και τις 'σύγχρονες'.

Κλασσικές
Rope (1948) Hitchhock

H Κάλπικη Λίρα (1955) Τζαβέλλας

La Dolce Vita (1960) Fellini

Les Parapluies de Cherbourg (1964) Jacques Demy

Funeral in Berlin (1966) Hamilton - πρότυπο ερμηνείας από τον Michael Cane ως Agent Palmer

Odd Couple (1968) Neil Simon

Johnny Got his Gun (1972) Trumbo

Last Tango in Paris (1972) Bertolucci

Godfather (1972, 1974) Coppola

Annie Hall (1977) Allen

Blade Runner (1982) Scott

Apocalypse Now (1979) Coppola

Σύγχρονες

Miller's Crossing (1990) Joel & Ethan Cohen

Eat Drink Man Woman (1994) Ang Lee

Festen (1998) Thomas Vinterberg

Mifunes sidste sang (1999) Anders Thomas Jensen

Merci pour le chocolat (2000) Claude Chabrol

Le Gout des Autres (2000) Agnes Jaoui

Le Placard (the closet) (2001) Francis Veber

Elling (2001) Hellstenius - η πιο ξεκαρδιστική κωμωδία των τελευταίων χρόνων – κι ας γυρίστηκε στην Νορβηγία...

Dogville (2003) Lars von Trier

Caché (2005) Michael Haneke

Mar adentro (2004) [H θάλασσα μέσα μου] Alejandro Amenábar

(και η κορυφαία στιγμή του σύγχρονου κινηματογράφου):

Saraband (2003) Ingmar Bergman

Ανεπίδωτες Κινηματογραφικές Επιστολές

Η τελευταία ταινία του Clint Eastwood μας μεταφέρει στην αθέατη πλευρά ενός μικρού νησιού το οποίο έμελε να καταληφθεί όχι μόνο από την αμερικάνικη αρμάδα, αλλά --κυρίως-- από τα αμερικάνικα κινηματογραφικά συνεργεία, που κάθε δεκαετία επιστρέφουν στο νησί για μια νεά έκδοση της μάχης που λύγισε την Ιαπωνική Αυτοκρατορία. Το Letters from Iwo Jima αντιστρέφει πλήρως τους όρους πρόσληψης των προηγούμενων ταινιών. Πρωταγωνιστής στη μάχη είναι ο σιωπηλός, σοφός και αλτρουιστής Ιάπωνας Ken Wanabe, κι όχι ο πολεμοχαρής υπεράνθρωπος ηγέτης του Sands of Iwo Jima(1949), John Wayne. Η φωτογραφία είναι υπέροχη και τα μικρά στοχαστικά διαλείματα (με τους ευάλωτους αιχμαλώτους, ή με το ανυπάκουο σκυλί) διακόπτουν έξυπνα την ροή αφήγησης των πολεμικών γεγονότων. Αλλά αν η ταινία αποτυγχάνει -κατά τη γνώμη μου- οφείλεται στο ότι δεν αφήνει τίποτα στη φαντασία: το ένα μήνυμα διαδέχεται το άλλο με αφοπλιστική σαφήνεια, μετατρέποντας την κάθε σκηνή σε έκθεση ιδεών με καλές προθέσεις. Είναι πολύ σημαντικό - και χρειάζεται ίσως κάποιον του μεγέθους του Eastwood - να κάνεις ταινία για ένα θέμα που λατρεύει το αμερικάνικο κοινό, και η οποία ουσιαστικά δηλώνει ότι οι 'έχθροί της Αμερικής' μπορεί να είναι καλοί άνθρωποι, ενώ πολλοί Αμερικάνοι 'ήρωες' μπορεί να δρουν ως εγκληματίες πολέμου - αλλά είναι σημαντικό ως πολιτική κίνηση ή ως κινηματογραφική δουλειά?

Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης

Μια σημαντική ιδέα του περιοδικού (δε)κατα θα πραγματοποιηθεί το βράδυ της Τετάρτης, 21 Μαρτίου 2007, στις 7:30 μ.μ, στην όαση του (νεώτερου) Μουσείου Μπενάκη. Δημιουργοί και Κριτικοί θα γιορτάσουν την σαγήνη που ασκεί ο Ποιητικός Λόγος στη ζωή μας. Ανυπομονώ...

World Book Day

Η παγκόσμια μέρα βιβλίου προσπέρασε τα περισσότερα ελληνικά bloggs με την δέουσα αδιαφορία. Από την πληθώρα σχετικών θεμάτων που φιλοξένησαν τα διεθνή λογοτεχνικά έντυπα ξεχωρίζω την συζήτηση για την ανακοίνωση του Steven Page (προέδρου της Διεθνούς Εταιρείας Εκδοτών) σχετικά με το πως οι σημαντικότεροι παραδοσιακοί οίκοι μπορούν να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις των καιρών "Πολύ απλά: το όνομα ενός εκδοτικού οίκου πρέπει να αποτελεί εγκύηση της ποιότητας, της αυστηρής διαδικασίας επιλογής τίτλων, και της προσεκτικής επιμέλειας κειμένων. Αρκούν μερικές επιλογές αμφιβόλου ποιότητας, με εξω-λογοτεχνικά κριτήρια, και λίγη προχειρότητα από τους επιμελειτές και τους 'αναγνώστες' που εργάζονται στις εκδόσεις, για να χάσει ένας οίκος την αξιοπιστία του." Αναρωτιέται κανείς αν μερικοί ελληνικοί οίκοι έχαιραν ποτέ ενός τόσο πολύτιμου αγαθού, ώστε να ανυσηχούν μήπως το χάσουν τώρα...

Επιστροφή στις Αίθουσες

Μετά τον πιο υποτονικό χειμώνα στην πρόσφατη ιστορία του Αμερικανικού κινηματογράφου, έρχονται δύο ταινίες που ελπίζω ότι θα συζητηθούν πολύ. To Inland Empire είναι η απόλυτα ανερμήνευτη ταινία του David Lynch, που σε βυθίζει στον κόσμο της, αναζητώντας κατόπιν απαντήσεις, όχι τόσο για τι σκεφτόταν ο σκηνοθέτης της (ουδείς το γνωρίζει αυτό, συμπεριλαμβανομένου του DL) - όσο για το αν στα 175 λεπτά προβολής παρακολουθούσες ταινία ή ονειρευόσουν σκηνές που παίζονταν στο υποσεινήδητό σου. Αν ψάχνεις έργο με δομή, ευφυείς διαλόγους, κι άψογες ερμηνείες, μπες από τώρα στην ουρά που σχηματίζεται έξω από το Palais des Festivals - oι αδερφοί Cohen επιστρέφουν στις Κάννες με πρωταγωνιστή τον Javier Bardem στο αστυνομικό θρίλερ No Country for Old Men - θα φτάσει στις Αθηναϊκές αίθουσες, αφού κάνει το γύρω του κόσμου, στις αρχές Φθινοπώρου.

Ενα Κοσμικό Γεγονός

Ακουσα από φίλους ότι ανέβηκε και στην πόλη μας το ‘Κοσμικό Γεγονός’ του Neil LaBute. Πριν από λίγα χρόνια είδα το έργο στο θέατρο Almeida του Λονδίνου. Η παράσταση ονομαζόταν “Βash” και θυμάμαι οτι τα κείμενα και η οπτική του συγγραφέα με είχαν καθηλώσει Ειχα ήδη παρακολουθήσει κάποιες ταινίες των οποίων το σενάριο υπέγραφε ο LaBute, αλλά ομολογώ ότι τα θεατρικά κείμενά του είναι πολύ ανώτερα. Η αποθέωση του αντιήρωα, ή, αλλιώς, ο μισάνθρωπος της διπλανής πόρτας. Λόγος απλός, μεστός και με βάθος που σοκάρει. Αν δεν κανω λαθος παίζεται στο Θέατρο Φούρνος. Το συστήνω ανεπιφύλακτα.

Ο «Καθένας» και το Βραβείο του

Ο Philip Roth κέρδισε το βραβείο PEN/Faulkner 2007 για το βιβλίο του ο Καθένας. Το βραβείο είναι ιδιαίτερα σημαντικό, σημειώνει σε συνέντευξή του ο Roth «λόγω της συνέπειας στην ποιότητα των έργων που βραβεύονται.» Μήπως η γνώμη του επηρεάστηκε, εν μέρει, από το γεγονός ότι ο ίδιος συγγραφέας παίρνει αυτό το βραβείο για τρίτη φορά – μετά το Ανθρώπινο Στίγμα (2001) και την Επιχείρηση Σάιλοκ (1994) – όλα σε ελληνική μετάφραση από τις εκδόσεις ‘Πόλις’.

Το αξιοσημείωτο πάντως είναι ότι 4 από τα 5 βιβλία που έφτασαν στην τελική κατάταξη ήταν συλλογές διηγημάτων – ένα λογοτεχνικό είδος που κερδίζει όλο και περισσότερο την προσοχή των κριτικών επιτροπών. Αν και το βραβείο έλαβε ο Καθένας, το μέγεθος του κειμένου δικαιολογεί μάλλον τον χαρακτηρισμό της σύντομης ‘νουβέλας’ – ή του ‘long short-story’ – σύμφωνα με τον αμερικάνικο νεολογισμό.

Αλλωστε, το αρτιότερο ίσως κείμενο του Roth παραμένει το πρωτόλειο Αντίο, Κολόμπους που παρουσίαστηκε ως διήγημα στις σελίδες του Paris Review. Οι σπουδαιότεροι μυθιστοριογράφοι της Αμερικής (από τον Melville και τον Fitzgerald ώς τις μέρες μας) ήταν σημαντικοί τεχνίτες του διηγήματος. Αναρωτιέμαι αν κάτι αντίστοιχο συμβαίνει με την δική μας λογοτεχνική σοδειά.